Weerweetjes
Hieronder vindt u diverse weerweetjes met enige uitleg wat het is en hoe het ontstaat. Klik op een link hieronder en dan komt u ervanzelf. Tussen de haakjes staat de maand of het jaargetijde waarin het zich afspeeld of mogelijk is om te zien. Wilt u iets weten wat er niet tussen staat of u heeft zelf een weerweetje dan kunt u dat vragen of opsturen doormiddel van een mail.
Grootste Tornado

Eén tornado laat al een spoor van verwoesting achter. Kun je nagaan wat voor catastrofe 148 wervelwinden in een tijdsbestek van 18 uur kunnen aanrichten. Op 3 en 4 april in 1974 kregen 13 staten in het midden van de VS en Ontario in Canada met deze 'Super Outbreak' te maken. 24 van de tornado's waren een F4 op de Fujita schaal en 6 waren een F5 (de hoogste classificering). De windsnelheden kunnen oplopen tot meer dan 400 km/u. De tornado's hebben voor ruim 3,5 miljard dollar aan schade aangericht. Meer dan 300 mensen kwamen om het leven. De reden van de 'Super Outbreak' was een extreem lagedrukgebied dat de VS doorkruiste.

De droogste plek op aarde

Regent het in Nederland een paar dagen, wensen we met zijn allen dat we in een droger klimaat leefden. Bedenk dan dat te droog ook niet goed is. Dat bewijst de Dry Valleys op Antarctica, waar het onafgebroken al 2 miljoen jaar niet geregend heeft. Met de uitzondering van een vallei, waar meren voor een korte periode waren gevuld met water, bevat de Dry Valleys geen vocht (water, ijs of sneeuw. Dat het daar zo droog is, komt door de katabatische wind die met 320 km/u over het land raast en al het vocht doet verdampen. Hierdoor is de Dry Valleys de enige plek op Antarctica, dat geen ijs bevat.

De meeste regen in 24 uur

Op het Afrikaanse eiland Réunion ten oosten van Madagaskar is op 15 en 16 maart 1952 van een tekort aan vocht geen sprake. Maar liefst 182 cm aan regen viel in het centrum van Réunion. Het vulkanische eiland houdt niet alleen het record voor de meeste regen in een dag, maar ook in 3 dagen. In maart 2007 viel er in 72 uur bijna 4 meter!

Hoogste temperatuur

Is het in Nederland in de zomer een paar weken warmer dan 25 °C, klagen we steen en been. Maar vergeleken met het Afrikaanse Libië is 'onze' hittegolf kinderspel. In de plaats Azizia is op 13 september 1922 de recordtemperatuur gemeten van maar liefst 57,8 °C. Helemaal niet zo gek als je beseft dat de Libische stad aan de rand van de Sahara ligt. Ondanks dit record beweren sommigen dat het in Abadan (Iran) in juni 1967 nóg warmer is geweest. 87 °C! Omdat deze temperatuur nooit officieel is bevestigd, wordt hij niet geaccepteerd als record.

Laagste temperatuur

Een hittegolf zoals die in Libië is geen pretje, maar waarschijnlijk leefbaarder dan de extreme kou op Antarctica. Wetenschappers die in het Russische researchcentrum Vostok Station op de Zuidpool verbleven maten op 21 juli 1983 een temperatuur van -89.2 °C, officieel de koudste temperatuur op Aarde. Nu is men wel wat gewend op Antarctica. Normaal gesproken is het een graadje of -65 °C in de winter, maar dit sloeg alles. Vanwege de extreme kou is de luchtvochtigheid haast nul en mede daardoor levensgevaarlijk voor de mens.

Snelste temperatuurstijging

Aan het begin van het voorjaar is het in Nederland soms de ene dag een gure 10 °C, om een paar dagen later te stijgen naar een haast zomerse temperatuur van 18 °C. Het kan altijd extremer. Op 22 januari 1943 veroorzaakte een chinook - een droge en warme wind die vanuit het westen over de Rocky Mountains waait - in South Dakota een enorme temperatuurstijging. In twee minuten tijd steeg het kwik van -20 °C naar +7 °C. Een stijging van maar liefst 27 °C!

Grootste hagelsteen

Tijdens een grote storm op 22 juni 2003 in de Amerikaanse staat Nebraska vonden inwoners van Aurora een reuze hagelsteen. Ze stopten hem direct in de vriezer om hem later over te dragen aan National Climate Extremes Committee. Uit hun onderzoek bleek dat de hagelsteen een diameter had van 17,8 cm. De ijsbrok is officieel niet de zwaarste aller tijden. Volgens een Amerikaanse meteorologisch instituut kunnen hagelstenen een snelheid bereiken van 160 km/u. Auw!

Wat is slootmist?

Tijdens een heldere avond of nacht met weinig wind koelt de lucht dicht bij de grond veel sneller af dan op iets grotere hoogte. De lucht bij de grond zal dan ook het eerst verzadigd raken, waarna zich een dun laagje mist kan vormen. Koude lucht is ook zwaarder dan warme lucht en daarom zoekt de koude lucht de laagste plekken uit, en dat zijn vaak de sloten. Boven die sloten vormt zich daarom vaak de eerste mist. Het wat warmere water in de sloot kan ook nog eesn extra vocht verschaffen voor de mistvorming. Deze slootmist zal zich bij ongewijzigde omstandigheden geleidelijk over het weiland uitbereiden en kan prachtige platjes opleveren van koeien die nog net met de kop boven de mist uitsteken. Lees ook: Mistbanken op koehoogte

Wordt het overal warmer door het broeikaseffect?

Eigenlijk zijn alle klimaatmodellen het er wel over eens dat het de komende vijftig tot honderd jaar op deze wereld een stuk warmer wordt. Hooguit kunnen er enkele gebieden zijn, die zich voornamelijk boven de oceanen van het zuidelijk halfrond bevinden, die aan de temperatuurstijging ontsnappen. Voor West-Europa is er echter nog een soort buitengebeuren. In sommige computersimulaties wordt de warme Golfstroom onstabiel en zou zijn koers kunnen verleggen. Een geringere invloed van de warme Golfstroom kan voor West-Europa ingrijpende gevolgen hebben: het zou er dan, vooral in de winter, juist kouder worden.

Wat is de beste tijd van het jaar voor waterhozen?

Waterhozen komen in en bij Nederland vooral in het vroege najaar voor. Ze ontstaan bij buien boven het relatief warme water van de Noordzee of IJsselmeer. Die buien hoeven daarbij niet eens het onweersstadium bereikt te hebben. Vrijwel iedere bewoner van de kuststrook heeft ze wel eens gezien. De windsnelheden in een waterhoos kunnen al een respectabele snelheid bereiken van wel 150 km per uur.Waterhozen zijn speciaal gevaarlijk als ze aan land komen. Dat gebeurt op de Waddeneilanden regelmatig. Zo richte een aan land gekomen waterhoos op 17 augustus 1992 grote schade aan op een camping op Ameland en eiste een dode. Ook in andere jaren wers aanzienlijke schade aangericht. Ongeveer 90% van alle waterhozen is cyclonaal, dat wil zeggen dat de wind er in dezelfde richting draait als rond een depressie, tegen de klok in.

Hoe ontstaat hagel en hoe groot kan een hagelsteen worden?

Grote hagelstenen.Als er in een wolk eenmaal ijskristalletjes zijn ontstaan, kunnen ze door botsingen met onderkoelde waterdruppeltjes aangroeien. Ze worden dan al snel zwaar genoeg om te vallen, maar soms worden ze, lager in de wolk, opgepikt door sterk stijgende luchtstromingen. Ze kunnen dan weer opgepikt worden door sterk luchtstromingen. Ze kunnen dan weer verder groeien en nog zwaarder worden. Als echter lager in de wolk de opwaartse beweging grrot genoeg is, vallen ze opnieuw omhoog en groeien verder aan. Als er hagelstenen vallen kun je ze opensnijden en een soort jaarringen zien. Die totnen aan hoe vaak een hagelsteen door de wolk gelust is. In Nederland worden hagelstenen zelden groter dan 1 of 2 cm. Er zijn echter gebieden in de wereld waar zware buien met een zeer sterk stijgende luchtstroming kunnen voorkomen. Dat is vooral in de Verenigde Staten het geval. De hagelstenen die daar vallen, kunnen enorm groot worden en de amerikanen hebben er ook uitdrukkingen voor: hagelstenen zo groot als een dime (dubbeltje) en quarter (kwartje), een golfbal, een baseball of zelfs een softball. Dergelijke grote hagelstenen kunnen enorme schade aanrichten. Er zijn gevallen bekend van schades van honderden miljoenen aan wagenparken, helikopters op de grond of aan kassen. Soms light er in de straten na een zware hagelbui een halve meter hagel !

Wat voor een weer is het op Jupiter?

Jupiter is de grootste planeet van ons zonnestelsel, de Aarde zou er 1300 maal inpassen. Hij draait zeer snel om zijn as, een dag duurt nog geen tien uur. Het oppervlak is niet vast, maar bestaat uit gas, en de planeet kent zeer turbulent weer. Zelfs vanaf de Aarde is de grote rode vlek te zien die rond 1660 is ontataan en eigenlijk een groot, ronddraaiend hogedrukgebied is. Verder draaien de gassen rond de planeet met snelheden van soms 500 km per uur. Dat gebeurt in banden die afwisselend van west naar oost of van oost naar west razen, min of meer vergelijkbaar met de winden op Aarde. Er rijzen gigantische donderwolken omhoog, waarin bliksems voorkomen die tienduizendmaal krachtiger zijn dan op Aarde. Warm is het er niet, de temperatuur ligt rond -150 °C.

Wat voor een weer is het op Mars?

Mars staat anderhalf keer zo ver van de zon als de Aarde en is ongeveer half zo groot als onze planeet. Verder is Mars de planeet die het meest op de aarde lijkt. De dag aldaar duurt maar een halfuurtje langer dan op Aarde en de as staat ongeveer even scheef zodat Mars, net als de Aarde seizoenen kent. Deze durenn wel tweemaal zo lang. Mars heeft een ijle atmosfeer en het is er veel kouder dan op aarde. Het weer op een zachte lentedag in de zubtropen zou als volgt kunnen luiden: 'Onbewolkt, maar heiig door stof in de atmosfeer. Matige oostenwind, in de nacht ruimend naar zuidoost. Maximale windstoot 25 km per uur. Minimumtemperatuur -85 °C, maximumtemperatuur -30 °C. Luchtdruk 7,7 millibar of hPa.' Soms razen er flinke stofstormen en aan de polen wordt het zo koud dat daar 's winters koolzuursneeuw neerslaat, die in de zomer weer verdampt.

Mistbanken op koehoogte 16-5-'02.

Mistbank, of grondmist.Vanochtend waren er weer een aantal te zien. Van die lage mistbanken waar koeien net met hun hoofd bovenuit komen, of waar alleen maar de stammen van bomen door bedekt zijn, terwijl de kruin al in de zon staat. We hebben hier dan te maken met stralingsmist. Hoe werkt dat? Als eerste ingredient is er redelijk vochtige lucht nodig. Als tweede ingredient zijn er flinke opklaringen nodig. Het derde ingredient is maar weinig wind. Doordat er flinke opklaringen zijn, kan het aan de grond stevig afkoelen door uitstraling. De grond kan dus door de opklaringen goed zijn warmte kwijtraken. Hierdoor wordt het luchtlaagje net boven de grond ook flink afgekoeld. Als het nu daarbij hard zou waaien, dan mengt dat luchtlaagje met de warmere lagen erboven, en koelt de laag in totaal dus minder af. Maar met weinig wind, zoals afgelopen nacht, kan het proces van afkoeling wel goed doorzetten. Door afkoeling van de warme en vochtige lucht raakt die lucht verzadigd, omdat koude lucht minder vocht kan bevatten dan warme lucht. Als de lucht ver genoeg verzadigd is, condenseert het aanwezige vocht tot wolkendruppeltjes, en op die manier is de mist geboren. Aangezien de mist verdere afkoeling tegengaat, hij ligt als het ware als een deken over het landschap, zal de laag vaak niet dik worden. Vaak lost de stralingsmist pas weer op als de zon al weer een tijdje heeft geschenen in de ochtend. Pas dan heeft de zon genoeg kracht om de mist weer weg te 'branden'. Lees ook: Wat is slootmist?

IJsheiligen naderen Geen vorst, maar dorst 8-5-'02.

Zaterdag beginnen de IJsheiligen. Een rare term eigenlijk, maar wel met een rijke traditie. IJsheiligen is één van de oudste begrippen uit de volksweerkunde en misschien wel het bekendste. De eerste berichten over deze 'strenge heren' dateren van rond het jaar 1000. De IJsheiligen zijn St. Mamertus, St. Pancratius, St. Servatius en St. Bonifacius. Zij vieren hun naamdagen op achtereenvolgens 11, 12, 13 en 14 mei. Drie is het heilige getal en daarom rekent men in de meeste landen maar drie tot de IJsheiligen. In sommige landen wordt St. Mamertus niet meegeteld, in andere hoort St. Bonifacius er niet bij. De IJsheiligen ontlenen hun naam aan het gevaar van koud voorjaarsweer voor het gewas, dat in deze tijd in volle bloei staat. Een late vorstnacht kan nu veel schade aanrichten. Het is echter niet zo dat tijdens de IJsheiligen de kans op een overgang naar koud weer groter is dan op andere dagen in het voorjaar. Ook is het niet zo dat na deze dagen geen (schadelijke) nachtvorst meer kan optreden. Wel neemt na half mei de kans op vorst sterk af en aan het eind van deze maand zijn temperaturen onder nul heel uitzonderlijk op waarnemingshoogte 1.5 meter. Aan de grond en op plantniveau is echter het hele jaar door kans op vorst, zij het in de zomermaanden een zeer kleine. Tijdens de eerste IJsheiligen is dit jaar een nauwelijks noemenswaardige nachtvorstkans. Het is eerder broeierig en vrij warm lenteweer, weliswaar inclusief kans op een onweersbui. Maar vorst? Dat zit er voorlopig lang niet in. Bron Weeronline

Wat is zware storm? Enige uitleg.

Kapot gewaaide schutting bij kennisen in Bemmel. 26-2-2002 Deaanduiding van de windkracht levert vaak verwarring op. Als u koppen in de krant ziet zoals: "Orkaan richt flinke schade aan", dan is er in de praktijk zelden een echte orkaan geweest. In zo'n kop bedoelt de auteur met de term "orkaan" in de meeste gevallen de windstoten. Daarom alles even op een rijtje. Er zijn twee eenvoudige regels bij het aangeven van de windsnelheid: De windsnelheid is altijd een gemiddelde windsnelheid over een periode van 10 minuten. De windsnelheid wordt weergegeven in de schaal van Beaufort. Hieronder een overzicht van de hoogste (gemiddelde) windsnelheden:

windkracht:         naam:                        snelheid:
windkracht 8         stormachtige wind       62-74 km/h
windkracht 9         storm                          75-88 km/h
windkracht 10       zware storm                89-102 km/h
windkracht 11       zeer zware storm         103-117 km/h
windkracht 12       orkaan meer dan         117 km/h
Windkracht 13 bestaat dus niet!

De windstoten hebben betrekking op de hoogste windsnelheid. De windstoten worden weergegeven in km/h. Er is een indeling naar sterkte:

naam:                               snelheid:
windstoten                         tot 75 km/h
zware windstoten               75-100 km/h
zeer zware windstoten        meer dan 100 km/h

De verwarring die vaak ontstaat, is dat windstoten vertaald worden naar de gemiddelde windsnelheid. Windstoten van 95 km/h worden dan vertaald naar zware storm, windkracht 10, terwijl de gemiddelde windsnelheid bij die windstoten in werkelijkheid niet meer zal zijn dan windkracht 8. Een andere bron van verwarring is de engelse term "storm". Wat wij in Nederland een storm noemen, heet in het engels "gale". De engelse term "storm" is niets anders dan een (felle) bui. Als u ergens in een nederlandse tekst het woord "hagelstorm" tegenkomt, weet u dat het bericht gebaseerd is op een engelse tekst die slecht vertaald is. Er had dan moeten staan: hagelbui. Bron weeronline

Wat is luchtdruk eigenlijk?

Een poosje terug hadden we het gehad over wat normale luchtdrukwaarden zijn, nu gaan we uitleggen wat luchtdruk is. Luchtdruk is niet anders dan wat men zo mooi aan het begin van de 20e eeuw noemde, de drukking van de lucht. Je kunt de dampkring in een groot aantal horizontale lagen verdelen waarbij elke laag een drukking ondervindt van de laag erboven. Daarbij wordt de laag zo ver in elkaar geperst dat een spankracht verkregen word die in staat is de uitwendige druk in evenwicht te houden.'Spankracht en luchtdruk van eenzelfde laag zijn derhalve gelijk en beide des te grooter naarmate deze dichter bij den bodem der luchtzee is gelegen.' Luchtdruk is dus niet anders dan het gewicht van de lucht die zich boven ons bevindt. Naarmate er meer lucht is, zoals in hogedrukgebieden, is de luchtdruk hoger, en als er minder lucht is, zoals in de kern van een depressie, is de luchtdruk lager.

Wat zijn normale luchtdrukwaarden?

De gemiddelde luchtdrukwaarde voor het midden van Nederland is 1015,5 hPa of mB. Vroegerspraken we in plaats van hPa over millibaren, waarbij 1000 millibar (mbar) overeenkomt met 750 mm kwik. De luchtdruk is gemiddeld het laagst in april en het hoogst in februari. Aangezien het hier echter maar over een periode van dertig jaar gaat, kunnen langduriger perioden van hoge of lage luchtdruk in één maand een tamelijk grote invloed op het gemiddelde uitoefenen. Als het dicht bij de grond heel koud is, zal de luchtdruk over het algemeen hoger zijn dan bij grote warmte. Dit komt doordat koude lucht minder ruimte inneemt en er dus meer lucht in hetzelfde volume past. In de extreme kou van Siberië worden daardoor soms luchtdrukwaarden van meer dan 1060 hPa gemeten, een waarde die in Nederland nog nooit voorgekomen is. Dicht bij de evenaar ligt de luchtdruk dicht bij de 1010 hPa, en dat is lager dan gemiddeld in Nederland. Wel zijn bij de evenaar de variaties in luchtdruk heel veel kleiner dan die in Nederland.

Jonge knoppen, nachtvorstgevaar 20-3-'02.

Bloemknoppen omringd door ijs Komend weekend wordt het knap gevaarlijk met betrekking tot nachtvorst. De lucht is vrij droog en van oorsprong vrij koud, waardoor jonge planten in tuinen en ook jonge knoppen in bomen het behoorlijk moeilijk kunnen krijgen. De natuur is ongeveer 2 tot 3 weken vroeger dan normaal en er zijn weinig koudeprikkels geweest de afgelopen weken. Dat betekent dat de planten over het algemeen ook vatbaarder zijn voor nachtvorstschade. Jonge planten die slecht tegen vorst kunnen, moeten dan ook zeker binnen worden gehaald. Bij fruitbomen zal wel druk beregend moeten worden om vorstschade te voorkomen. Vaak veranderen vruchtbomen dan in ijssculpturen. Voor de leek lijkt het vreemd dat er juist geen of minder schade optreedt als de boom in ijs is gehuld. Toch is het zo, doordat bij bevriezing van het water warmte vrijkomt die ervoor zorgt dat de knoppen, blaadjes etc. minder ver afkoelen. Wat planten/bodem kunnen hebben hangt heel erg af van de soort, het groeistadium, eerdere koudeprikkels enz enz. De schade hangt daarnaast ook nog sterk af van lokale effecten zoals ligging en omgevingskenmerken. Bron weeronline

Rijp-effecten

Berijpte bomen De afgelopen dagen en ook al eerder deze winter, zagen we schitterend berijpte veldenRijp is het gangbare woord voor de witte aanslag die we soms op gras, struiken en voorwerpen als daken, hekken en auto's aantreffen. Rijp ontstaat als waterdamp, zonder eerst in de vloeibare fase (water) over te gaan, aanvriest op takken, gras of op andere voorwerpen. Dit zijn kleine ijskristalletjes. Rijp ontstaat bij voorkeur tijdens een rustige heldere nacht op voorwerpen, die snel warmte verliezen. Na een nacht met mist bij temperaturen onder nul kan de natuur er door rijpvorming prachtig uitzien zoals die bomen hiernaast. Een laag rijp kan in een nacht behoorlijk dik worden. In een laan met bomen kan de rijp wanneer de temperatuur eenmaal boven nul gekomen is een ware regenval veroorzaken. Daarbij kan een weg nat worden die aan het eind van de dag door bevriezing weer glad kan worden. Een andere benaming voor rijp is "rijm". Rijp kan ook ontstaan doordat de waterdamp bij afkoeling eerst als dauw neerslaat en daarna bevriest. Aan het begin van een vorstperiode is gras meestal het meest `berijpt`, terwijl aan het eind van een vorstperiode bouwvoren (kale grond) juist het langst berijpt blijft. Hetzelfde geldt voor sneeuw. Dat heeft te maken met de warmte (of kou-) geleiding van de grond en de isolatie-waarde van gras. Gras wordt aan het begin van een vorstperiode kouder dan kale grond, omdat bij de laatste warmte uit de ondergrond wordt aangevoerd. Bij dooi zit de vorst op kale grond dieper in de grond en blijft ook de bovengrond langer koud. In dat geval blijft rijp of sneeuw dus op kale grond juist langer `liggen`.

Wanneer schijnt de zon?

Het lijkt zo simpel om aan te geven waneer de zon schijnt, maar dit is toch heel moeilijk objectief te maken. Uiteraard schijnt de zon altijd, maar we zeggen dat hij alleen schijnt als hij boven de horizon staat en niet achter wolken schuilgaat. Maar ook dan hebben we een probleem. Het is namelijk niet zo dat het altijd of bewolkt, of zonnig is. Bij een staalblauwe lucht met mooie stapelwolken valt het wel mee. De zon zit achter een wolk, of niet. Je zou dan bijvoorbeeld met een stopwatch zelf het aantal minuten met de zon kunnen meten. Heel vaak is het echter zo dat de zon vaag door dunnere bewolking heen schijnt. Waar trekken we dan de grens? Simpel gezegd komt het erop neer dat we spreken van zonneschijn als de zon nog een scherpe schaduw weet te werpen. Leggen we dit wat meer wetenschappelijk en natuurkundig vast, dan komt dit overeen met een hoeveelheid straling van 100 watt per vierkante meter.

In de natuur komen slurfvormige wervelwinden van allerlei afmetingen voor. Wat zijn zo de benamingen?

In Amerika is het tornadoseizoen weer begonnen. Mischien is in het weer wel niets zo indrukwekkend als een tornado. In de film Twister zijn er fraaie voorbeelden van te zien, al is daar wel van enige overdrijving sprake. De kleinste wervelwinden met de kenmerken van een slurf noemen we stofhoos. Er hoeven geen buien te zijn om stofhozen te krijgen. Een grotere broer is de waterhoos, die zo zegt de naam al vooral boven water voorkomt. Echte tornado's komen voor bij zware onweersbuien. We komen later nog eens terug op dit onderwerp.